«یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذی کالذی ینفق ماله رئاء الناس و لا یومن بالله و الیوم الآخر؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید صدقه‌های خود را با منت و آزار باطل نکنید همانند کسی که مالش را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کند و به خدا و روز رستاخیز ایمان ندارد»(بقره: 264).
«منّ» در اصل به معنای سنگهایی است که با آن وزن می‌کنند به همین مناسبت به هر نعمت سنگین و گرانبهایی منت گویند، مانند نعمت بزرگ بعثت پیامبر اکرم (ص): «لقد منّ الله علی المؤمنین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم»(آل عمران: 164) و نیز به مقدار معینی از نعمت که مانند سنگ ترازو مشخص و محدود است «منّت» می‌گویند. و منت گذاری یعنی اظهار و ادعای نعمت بخشی یعنی بازگو کردن احسان و نیکی‌ای که انجام شده و این از جانب خداوند که منعم حقیقی است برای بیان عظمت نعمت است و توجه منعم به نعمت داده شده، اما از جانب انسان یکی از صفات رذیله و از آفات زبان به شمار می‌آید که نشان از پستی طبع و کم‌ظرفیتی و ناخالص بودن آن احسان و عمل خیر دارد. به رخ کشیدن عملی که انجام گرفته و احسانی که از ما به فردی رسیده موجب تحقیر آن فرد و خجل و شرمنده شدن او می‌شود، و از این رهگذر او را آزرده خاطر می‌سازد و موجب اذیت روحی‌اش می‌شود. نتیجه عمل خیر و احسان ما با این حرکت نابجای زبان از بین می‌رود و نه تنها به آن پاداشی داده نمی‌شود بلکه چون موجب اذیت او شده‌ایم گاهی معصیت هم برای ما منظور می‌شود. امام علی (ع) در قبح منت‌گذاری می‌فرمایند: «یا اهل المعروف و الاحسان لا تمنوا باحسانکم فان الاحسان و المعروف یبطله قبح الامتنان؛ ای نیکوکاران و احسان کنندگان، به سبب احسانی که کرده‌اید منت نگذارید، زیرا منت گذاردن احسان و نیکی شما را از بین می‌برد»(غررالحکم) نیز می‌فرمایند: «تمام الاحسان ترک المنّ به؛ کمال و تمامیت نیکوکاری به این است که منت در آن نباشد»(همان). از دیدگاه حضرت: «من عدد نعمه محق کرمه؛ کسی که نعمتها و احسان‌های خود را بشمارد، بزرگواری و کرم خود را نابود کرده است»(همان)
در تربیت توحیدی و فرهنگ ناب اهل بیت (ع) نه تنها منت گذاری امری مذموم و قبیح است بلکه به محسنان و منعمان سفارش شده تا سائلان و نیازمندان را باب رحمت الهی بر خود بدانند و از این منظر آنان را ذیحق و ولیّ نعمت خود بشمارند و خود را مرهون لطف آنان بدانند زیرا آنان با مراجعه به این افراد سبب شده‌اند تا بر احسان و نیکی و انفاق توفیق یابند. منت‌گذاردن از جمله آفات زبان است و اگر کسی مراقب زبان خویش باشد می‌تواند خود را از این عمل ناشایست حفظ کند. روایت شده: «مردی حضور رسول خدا (ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله به من سفارشی بفرما. حضرت فرمودند: زبانت را نگه دارد. او دوباره درخواست توصیه کرد. فرمودند: زبانت را نگه‌دار. سپس با تندی او را مخاطب قرار داده و فرمودند: وای بر تو، مگر چیزی جز زبان موجب عذاب مردم می‌شود و آنان را به رو در آتش دوزخ می‌افکند؟»(کافی، ج2، ص 115)
روزنامه رسالت
نویسنده : علی مهدوی
