دفاع از پایان‌نامه یکی از پراسترس‌ترین کارهایی است که هر دانشجوی کارشناسی ارشد و دکترا انجام می‌دهد. نتیجه تمام پژوهش‌ها و تلاش‌های دانشجو منوط به نتیجه دفاع از پایان‌نامه است. سرنوشت و آینده دانشجو می‌تواند در جلسه دفاع از پایان‌نامه مورد قضاوت قرار گیرد. لذا بهتر است قبل از اینکه خود را در این موقعیت سخت و پراضطراب قرار دهید نکاتی را رعایت کنید. در این مطلب چند نکته کلیدی برای دانشجویانی که اولین دفاع خود را انجام می‌دهند جمع‌آوری‌شده که می‌تواند به بهترین عملکرد دانشجو منتهی شود
۱-قبل از هر اقدامی می‌بایست نسبت به موضوع پایان‌نامه اطلاعات کاملی داشته باشید. داشتن اطلاعات موجب تسلط در ارائه خواهد شد. تمام توان خود را برای بهترین شدن به‌کارگیرید.
۲-آرامش بهترین راه ارائه است که با تسلط به موضوع به دست خواهد آمد. هر چه بر موضوع تحقیق احاطه بیشتری داشته باشید ضعف کمتری احساس می کنید و استرس نیز کاهش پیدا می‌کند.
۳-مخاطبان شما چه کسانی هستند؟ اگر سطح علمی و فرهنگی مخاطبان را بشناسید می‌توانید با آن‌ها ارتباط مؤثرتری برقرار کنید. برای اثرگذار بودن در هر سخنرانی و به‌خصوص جلسه دفاع از پایان‌نامه، مخاطبین خود را تحت تأثر قرار دهید.
۴-پیام کلیدی این پایان‌نامه چیست؟ هر پایان‌نامه حاوی پیامی است که باید بتواند تفکر مخاطبان را در جهت خاصی سوق دهد. در جلسه دفاع از پایان‌نامه باید بتوانید بر تفکر مخاطبان و به‌خصوص داوران تأثیرگذار باشید.
۵-از بحث خارج نشوید. از تصاویر و پاورپوینت کمک بگیرید و برای هر تصویر متن کوتاهی را به‌صورت زیرنویس و یا گفتاری آماده کنید. به‌این ترتیب از بحث خارج نمی‌شوید و زمان‌بندی بهتری هم خواهید داشت.
۶-برخی از مفاهیم شاخص را برجسته‌تر کنید. اگر می‌خواهید موضوعی در پایان‌نامه مهم‌تر جلوه کنید می‌بایست آن را خاص کنید. با این کار موضوع ارائه‌شده بیشتر توجه داوران و مخاطبان را جلب خواهد کرد.
۷-تمرین کنید. دفاع از پایان‌نامه را از قبل و در جمع دوستان تمرین کنید. هر چه بیشتر تمرین کنید تسلط بیشتری پیدا می‌کنید. از بازخوردهای دوستان حداکثر استفاده را بکنید. تمرین می‌توان ضعف‌های احتمالی در گفتار و یا ارائه را برطرف نماید.
۸-ساختار اثربخشی را طراحی کنید. مفیدترین و قدرتمندترین ارائه زمانی است که برای هر مسئله راه حلی را با ذکر مثال توضیح دهید. برخی از اساتید و مخاطبان، در موضوع موردنظر پایان‌نامه، متخصص نیستند، باید بتوانید نظر این عده را نیز جلب کنید.
۹- شروع خوبی داشته باشید. محکم و با اعتمادبه‌نفس شروع کنید. مخاطبان باید بدانند که بر موضوع تسلط دارید و در این مورد تحقیق خوبی داشته‌اید.
۱۰- از نمودار استفاده کنید. استفاده از نمودار و چارت می‌تواند دستیابی به موضوع را تسریع کند. علاوه بر آن درک اعداد و آمار و تجزیه تحلیل را ساده‌تر می‌کند و توجه مخاطبان را جلب می‌کند.
۱۱- زمان‌بندی را فراموش نکنید. هرگز بیش از زمان تعیین‌شده، مخاطبان را مجبور به شنیدن مطلب نکنید. در نظر داشته باشید ارائه طولانی و بیش از زمان تعیین‌شده موجب نارضایتی شنونده خواهد شد.
۱۲-با مخاطبان ارتباط چشمی برقرار کنید. با ارتباط چشمی می‌توانید تأثیر کلام خود را در مخاطبان بیشتر کنید. توجه به مخاطب حس بهتری را در او ایجاد می‌کند و می‌توانید تأثیر کلام خود را در مخاطب ببینید.
۱۳- از روی نوشته نخوانید. از پاورپوینت و تصویر کمک بگیرید و تا جایی‌که می‌توانید از روی نوشته نخوانید. این کار ارتباط شما با مخاطب را از بین می‌برد. البته نگاه سطحی و چند ثانیه‌ای به دست‌نوشته‌ها می‌تواند مفید باشد.
۱۴-تجهیزات موردنیاز را آماده کنید. برای ارائه دستگاه نمایش، لپ‌تاپ، وایت برد و هر چیزی را که نیاز دارید از قبل آماده کنید. این کار موجب حفظ آرامش شده و شما را فردی مسلط جلوه می‌دهد. از خرابی و سلامت تجهیزات مطمئن شوید.
۱۵- مخاطبان را در بحث شرکت دهید. می‌توانید سؤالی مطرح کنید و منتظر جواب باشید. به یاد داشته باشید که هرگز مخاطبان را با اجبار به پاسخگویی وادار نکنید.
۱۶- مراقب رفتار و حرکات خود باشید. در جلسه دفاع از پایان‌نامه، همه چشم‌ها به شما دوخته می‌شود. هر حرکت شما بر مخاطب تأثیرگذار خواهد بود. تمرین می‌تواند موجب اصلاح حرکات اضافی شود. طبیعی رفتار کنید و لبخند بزنید. با زبان بدن سخن بگویید و از هرگونه حرکت تصنعی پرهیز کنید.
۱۷- از شوخی‌های نابجا و لودگی پرهیز کنید این کار تأثیر خوبی بر مخاطب ندارد ولی می‌توانید با مزاح کوچکی جلسه دفاع از پایان‌نامه را خوشایندتر کنید. اگر در این کار مهارتی ندارید بهتر است مزاح نکنید.
۱۸- شرایط محیط و رفاه مخاطبان را ارزیابی کنید. نور، گرما، سرما، صدای ناهماهنگ، فضا و موارد بسیاری می‌تواند مخاطب را خسته و ناخوشنود کند. از قبل تمام قسمت‌های سالن را بررسی کنید و به مخاطبان احترام بگذارید.
۱۹-پایان خوبی داشته باشید. آخرین مطالب که عنوان می‌کنید بسیار تأثیرگذار است. معمولاً سخنان پایانی در اذهان باقی می‌ماند. برای قسمت پایانی و جمع‌بندی ترکیب کاملی را ارائه دهید. باشکوه باشید و بدرخشید.
۲۰-در انتهای جلسه از ارائه خود بازخورد بگیرید. با استفاده از پرسشنامه می‌توانید بازخوردهای مناسبی از خود داشته باشید. ارزیابی بازخوردها در ارائه‌های بعدی بسیار مفید است.
