سلام. از آنجایی که بسیاری از دوستان تمایل دارند خودشان پرسش نامه های مربوط به طرح تحقیقی یا پایان نامه ی خود را تهیه کنند؛ لازم دانستم نکاتی را در مورد شیوه ی تهیه ی یک پرسشنامه ی خوب لحاظ کنم:
1- یک پرسشنامه ی خوب به موضوع مهمی مربوط است. موضوعی که پاسخ دهنده، آن را به اندازه ای مهم می داند که حاضر است وقت خود را برای پاسخ دادن به سؤالات آن صرف کند. اهمیت موضوع باید به روشنی و با دقت در پرسشنامه یا نامه ای که همراه آن فرستاده می شود بیان شود.
2- تنها به آن دسته از اطلاعاتی مربوط است که امکان به دست آوردن آن از منابع دیگر مانند گزارش های مدرسه یا داده های آماری میسر نیست.
3- تا جایی که امکان دارد کوتاه و مختصر است؛ تعداد سؤالات و طول پرسشنامه به اندازه ای است که بتوان داده های اساسی را از آن به دست آورد. ” پرسشنامه های طولانی معمولا به سطل های زباله ریخته می شوند.”
4- ظاهری بسیار جذاب و زیبا دارد. منظم و مرتب است و به گونه ای روشن و پاکیزه چاپ و تکثیر شده است.
5- قسمت مربوط به راهنمایی آن روشن و کامل است. اصطلاحات مهم آن تعریف شده است. هر پرسشی تنها به یک مفهوم مربوط است. عبارات و کلمات همه ی پرسش ها تا آن جایی که ممکن است به گونه ای روشن و ساده نوشته شده است و طبقه بندی آن به گونه ای است که دادن پاسخ های درست دقیق و بدون هرگونه ابهام را ممکن می سازد.
6- پرسش ها عینی هستند و پاسخ های مورد نظر محقق را به هیچ وجه به پاسخ دهندگان القاء نمی کنند. پرسش های هدایت کننده به همان اندازه در یک پرسشنامه نا موجه است که در یک محکمه ی دادگاه.
7- پرسش ها دارای یک نظم روان شناختی هستند؛ بدین معنا که به تدریج از سؤالات کلی به سؤالات اختصاصی پیش می رود. این نظم به پاسخ دهندگان کمک می کند که افکار خود را منظم کنند به گونه ای که پاسخ های آنها منطقی و عینی باشد. بهتر آن است که قبل از ارائه ی پرسش هایی که نسبتا حساس است؛ پرسش هایی مطرح شود که نگرش مطلوب را در پاسخ دهندگان ایجاد کند. در صورت امکان باید از طرح پرسش هایی که سبب آزردگی و دست پاچه شدن پاسخ دهندگان می شود پرهیز شود.
8- فهرست کردن و تلخیص آن آسان است و به سهولت قابل تفسیر و تعبیر است. بهتر است قبل از تهیه ی پرسش نامه ابتدا یک فرم یا جدول فهرست تلخیص تهیه شود تا بر اساس آن نحوه ی فهرست کردن و تعبیر و تفسیر پرسشنامه پیش از تصمیم گیری در مورد فرم نهایی آن پیش بینی شود. این اقدام وارونه و مجسم کردن تجزیه و تحلیل نهایی داده ها، مهم ترین گام برای جلوگیری از وجود ابهام در فرم پرسشنامه به شمار می رود.
جان بست: ترجمه پاشاشریفی و نرگس طالقانی
