تحلیل الگوی مواجهه ی فاضل تونی با سنت

درباره مشرب فکری فاضل تونی اختلاف است؛ برخی وی را از مجتهدان و علمای اصولی می‌دانند و برخی نیز او را در شمار اخباریان منصف به شمار آورده‌اند. ریشه این اختلاف نیز عمدتا به فتاوای وی و نوع رویکردش نسبت به ظواهر کتاب، حجیت روایات، علم اصول فقه و علم رجال برمی‌گردد. نگارنده با تحلیل فضایی که فاضل تونی در آن می‌زیسته است، نشان داده است که با آشکار شدن نقاط ضعف الگوی فقاهت مکتب حله در آثار حلقه فکری محقق اردبیلی، الگوهای متعدد جایگزینی توسط عالمان سده یازدهم مطرح شد که البته از میان آنان نظریه محمدامین استرآبادی توانست در میان عالمان امامیه مقبولیت پیدا کند. فاضل تونی برای جایگزینی با الگوی حلقه فکری محقق اردبیلی در پذیرش روایات، به بازطراحی دیدگاه محقق حلّی در «المعتبر» پرداخت. فاضل تونی خبر واحد را حجت دانسته و عمل به اخبار کتب اربعه را در صورت عدم وجود روایتی معارض و عدم مخالفت مشهور جایز می‌داند و لذا اگرچه (برخلاف استرآبادی) علم رجال را کارآمد می‌داند، اما نیاز به آن را منحصر در فرض تعارض روایات می‌داند. البته الگوی اعتبارسنجی روایات از جانب فاضل تونی با استقبال جامعه علمی روبرو نشد؛ چراکه از طرفی عملکرد او تلاشی دیرهنگام بود و «الفوائد المدنیة» در بین امامیه انتشار یافته و مقبولیتی نسبی کسب کرده بود؛ و از سوی دیگر، آشکار شدن ناکارآمدی نظریه اصالت سند موجب شده بود تا جامعه علمی امامیه چیزی جز یک انقلاب علمی را برنتابد.