وندالیسم به معنای تخریب کنترل نشده اشیای و آثار فرهنگی باارزش یا اموال عمومی است که یک ناهنجاری اجتماعی به حساب می‌آید و دلایل متعددی برای آن عنوان می‌کنند. وندالیسم را در زمره انحرافات و بزهکاری‌های جوامع جدید دسته بندی می‌کنند و آن را عکس العملی خصمانه و واکنشی کینه توزانه نسبت به برخی از فشارها، تحمیلات، ناملایمات، اجحاف‌ها و شکست‌ها تحلیل می‌کنند.
معنای لغوی و اصطلاحی
وَندال نام قومی از اقوام ژرمن- اسلاو است که در قرن پنجم میلادی می‌زیستند و همواره به اسپانیا هجوم می آوردند و آن‌جا را تصرف می‌کردند.
امروزه، اصطلاح وندال به کسانی اطلاق می‌شود که به دلائل مختلف با حالت اعتراض دست به تخریب می‌زنند تا تخلیۀ روانی شوند. وندال ها مانند موریانه شهرها را ذرّه ذرّه می‌خورند؛ مثل نوجوانی که با چاقو صندلی ماشین را می‌بُرد.
وندال یک واژه وارداتی در فرهنگ ماست و به جای آن می‌توانیم بگوییم افراد معارض قانون.
وندال ها جوانان معارض قانون هستند که شاید از زیانی که به جامعه می‌رسانند، بی‌اطلاع باشند. آمار در ایران نشان می‌دهد که ۶۷ درصد از افراد دستگیر شدۀ وندال در گروه سنّی ۱۰ تا ۲۵ سال قرار دارند که در آن سهم مردان بیشتر از زنان است، طوری که ۷۵ درصد را مردان و ۱۹ درصد را زنان تشکیل می‌دهند. به لحاظ تحصیلی هم ۴/۳۵ درصد، تحصیلات راهنمایی و ۹/۲۲ درصد تحصیلات ابتدائی داشته‌اند.
وندال ها از قشرها و طبقات مختلف جامعه می‌باشند و تنها در بین طبقات پایین و کم تحصیل نیستند. می‌توان به هَکِرها و کسانی که ویروس وارد شبکۀ اینترنت می‌کنند، اشاره کرد که جزء نوابخ محسوب می‌شوند.
ریشه های وندالیسم
اعمال و اقدام‌های وندالیستی هر چند که نشان دهنده روحیه و رویه بیمارگونه از سوی افراد و یا گروه‌ها‌یی است که موجب تخریب اموال عمومی مانند باجه‌های تلفن همگانی، صندلی اتوبوس‌ها، قطع نهال‌ها و آسیب درختان فضای سبز عمومی و … می‌شوند، اما ریشه‌یابی این اقدام‌های تخریبی نشان می‌دهد که عمدتاً علت و منشا این رفتارها، ناکامی و سرخوردگی برخی و یا گروهی از افراد جامعه بوده است. کما اینکه بارها شاهد بوده‌ایم پس از برگزاری مسابقات فوتبال، هواداران تیم شکست خورده با شکستن بطری‌های شیشه‌ای در معابر عمومی و اصلی و آسیب رساندن به وسایل نقلیه عمومی، نظم اجتماعی و آرامش زندگی شهری را بر هم زده‌اند و خسارت‌های قابل توجهی را به وجود آورده‌اند و یا بارها در باجه‌های تلفن عمومی شاهد بوده‌ایم که افرادی پس از ناکامی در مکالمه و از دست دادن سکه‌های خود، به تخریب باجه تلفن پرداخته‌اند.
در این موارد هر چند که قوانین موجود، مجازات‌های نسبتاً سنگینی را برای متخلفان در نظر گرفته و علاوه بر اینکه آنان را ملزم به تامین مالی خسارت‌های تحمیل شده کرده محکومیت حبس تا ۱۰ سال را برای این قبیل افراد در نظر گرفته است. اما واقعیت این است که برخوردهای جبری و آمرانه هیچ وقت موجب ریشه‌کنی وندالیسم در جوامع شهری نشده و حتی در مواردی نیز به تشدید این رفتارهای ناهنجار منجر شده است.
جامعه‌شناسان شهری در این زمینه به ایجاد تمهیدات رفتاری و سلب انگیزه واکنش‌های تخریبی تاکید دارند و معتقدند که به طور مثال با آموزش تماشاگران تیم‌های ورزشی در مورد اهداف واقعی ورزش و همچنین با نمایش روابط دوستانه بازیگران دو تیم، می‌توان خشم و ناکامی هواداران تیم شکست خورده را تا حدود زیادی کاهش داد و یا ضمن کنترل منظم سالم بودن تاسیسات شهری از سوی ماموران سازمان‌های مسوول، می‌توان زمینه‌های روانی جلب اعتماد و مشارکت عمومی در حفظ و نگهداری اموال عمومی را فراهم آورد.
منابع:
۱. http://www.pajoohe.com
۲. روزنامه آسیا، ۹/۵/۱۳۸۴
