در سال تحصیلی 1392-1393 برای نخستین بار رشتۀ دکتری فلسفۀ حقوق در دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام راه‌اندازی شد و ارایۀ درس «هرمنوتیک حقوقی» به نگارنده واگذار شد. کتاب حاضر محصول مطالعات و تأملات نگارنده در این سال‌ها جهت تدریس این مبحث برای چند دوره از دانشجویان این رشته است.
هرمنوتیک یکی از موضوعات پژوهشی مورد علاقۀ نگارنده سطور بوده که پیش از این، دو کتاب «درآمدی بر هرمنوتیک» و «نظریه تفسیر متن» را منتشر کرده است و اکنون از خدای متعال سپاس‌گزارم که توفیق اتمام اثر سومی در این عرصه را عنایت فرمود. بخشی از این اثر در سال 1394 نگارش یافت و برخی از فصول حاصل تلاش ماه‌های اخیر است.
هرمنوتیک حقوقی در معنای وسیع آن، شامل دو بخش متمایز است: بخش هنجاری آن که منطق فهم و تفسیر متون حقوقی، اعم از قوانین و مقررّات و رویه‌های قضایی و قراردادها را در بر می‌گیرد، عهده‌دار تنقیح اصول و قواعد و توصیه‌های روشی مربوط به فهم و تفسیر این‌گونه متون است. بخش دوم هرمنوتیک حقوقی، وجه فلسفی دارد و به بررسی مباحث و پرسش‌های نظری مربوط به متن حقوقی و فهم و تفسیر حقوقی می‌پردازد. نوشتار حاضر، صرفاً متمرکز بر وجه فلسفی هرمنوتیک حقوقی است و ازآنجاکه هرمنوتیک حقوقی در سیمای فلسفی آن، بخشی از فلسفۀ حقوق است، این اثر ذیل «فلسفۀ حقوق» قرار می‌گیرد.
کتاب در پنج فصل سامان یافته است: فصل نخست به شرح هرمنوتیک حقوقی و مسائل و پیشینه و نسبت آن با فلسفۀ حقوق می‌پردازد و در فصل دوم مباحث مربوط به هرمنوتیک متن حقوقی نظیر وجه تمایز متن حقوقی از دیگر متون، گفتمان اجتماعیبودن متن حقوقی، فعل گفتاریبودن قانون و تصویب آن، به بحث گذاشته می‌شود. فصل سوم به مهم‌ترین مسائل مربوط به تفسیر حقوقی می‌پردازد و در فصل چهارم، پس از توضیح اجمالی نظریۀ تفسیری هرمنوتیک فلسفی، پژواک و بازتاب آن در حوزۀ حقوق بررسی می‌شود. فصل پایانی کتاب، به عینی‌گرایی در حقوق و تشخیص قضایی اختصاص دارد و کاربری‌های مختلف واژۀ عینیّت (objectivity) در این عرصه را به بحث می‌گذارد.
نگارنده امیدوار است انتشار این اثر گامی باشد برای آشنایی ژرف‌تر طالبان علم در حوزه و دانشگاه با محتوا و ابعاد اصلی‌ترین مباحث هرمنوتیک حقوقی و به مدد جدیّت و همّت صاحبان فضل در حوزۀ فلسفه حقوق و تعمیق این مباحث در قالب پژوهش‌های جدید، شاهد رونق و غنای هرچه بیشتر مطالعات فلسفی عرصۀ حقوق در کشورمان باشیم.
نشر این اثر مرهون همّت دوست و همکار فاضلم جناب حجت‌الاسلام مریجی، رئیس دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام و جناب انصاری، رئیس مؤسسه بوستان کتاب و همکاران زحمت‌کش ایشان در آن مؤسسه و آقای محمدحسین حمیدی‌راد است که زحمت حروفنگاری دست‌نوشته‌ها را بر خود هموار کرد. از همه آنان تشکر می‌کنم و مزید توفیقات آنها را در خدمت به عرصه دین و فرهنگ و علم از خدای کریم و منّان طلب می‌کنم.
الحمدلله ربّ العالمین
احمد واعظی
حوزه علمیه قم – دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
18/5/1399 مصادف با عید سعید غدیر خم
