به نظر شما تهاجم گسترده عراق به کشور ما، در چه شرایطی انجام گرفت؟
پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 برای خیلی از کشورها ناخواسته بود و از نظر آنان منافعشان در خطر افتاده بود . از دست رفتن انرژی و ایجاد مشکلات اقتصادی و ده ها مسئله دیگر، باعث شد که آن ها بیایند نظام اسلامی و نوپای ایران را به چالش بکشند . در مسایل مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی و همه ابعاد، آمدند که ایران را به انزوا بکشانند . همه راه ها را به نوعی امتحان و آزمایش کردند; اما به نتیجه ای نرسیدند . وقتی دیدند که از هیچکدام از این راه ها نمی توانند به سرعت به اهداف خودشان برسند، بحث جنگ را پیش کشیدند . با توجه به مساحت ایران و وضعیت منطقه و بعد مسافتی، کشورهای غربی نمی توانستند به طور مستقیم درگیر شوند; از این رو از عراق کمک گرفتند . با توجه به این که در آغاز جنگ عمده یگان های ما درگیر مسایل داخلی و سرگرم خنثی کردن توطئه های مختلف و مسایل جانبی بودند، از نظر دشمنان موقعیت برای حمله مناسب بود و جنگ را بر ما تحمیل کردند . در ابتدای جنگ، عراق برخی از شهرهای ما را به تصرف درآورد و وارد ایران شد و دیدگاهشان این بود که بیایند ظرف چند روز استان خوزستان را جدا کنند . در همان ابتدای جنگ واحدها و لشکرهای نیروی زمینی ارتش، مانند لشکر 92 زرهی و تعدادی از واحدهای زرهی و پیاده در منطقه حضور داشتند و یقینا حضور این نیروها به رغم نابرابری آشکار با نیروهای متجاوز، عامل بسیار مهمی برای جلوگیری از پیشروی دشمن بوده است . به هرصورت با آموزش نیروهای مردمی و به مرور انسجام سپاه و بسیج و یکپارچگی نیروهای مسلح و با حملات متوالی و برق آسا، ظرف یکی دو سال عراق از خاک ایران بیرون رانده شد .
بعد از این وقایع وقتی استکبار دید به اهداف خود نمی رسد، از روش های مختلف عراق را تجهیز کرد . جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، جنگ یک کشور علیه کشور دیگر نبود; بلکه جنگ دنیا و یا کشورهای بزرگ با ایران بود . اگر غیر از این بود، همان ابتدای جنگ شیرازه عراق از هم پاشیده می شد . بعد از عملیات بیت المقدس، عراق به نوعی نیروهایش را برداشت و به خاک خودش رفت . شدیدا کشورهای بزرگ حمایت کردند . یک سری سدها و موانع پدافندی و سیم خاردارها و مین های قوی برای عراق پیش بینی کردند . شرکت های بزرگ غربی عراق را حمایت کردند و مدرن ترین وسایل جنگی دنیا را به این کشور دادند . روند کار ادامه پیدا کرد تا این که ایران در سال 67، قطعنامه را پذیرفت . به هرحال سیر تاریخ جنگ ایران و عراق را می توان، انجام عملیات های مهم و تاثیرگذار در داخل خاک ایران، بسیج نیروهای مردمی و قطعنامه ذکر کرد .
در این سیر چه مقاطع مهمی، روند جنگ را تغییر داد؟
مقاطع مهمی را که ما در طول جنگ داشتیم، من به نوع دیگری توضیح می دهم . ما در ابتدای جنگ، از سرعت ورود عراق به داخل کشور کاستیم . استفاده از نیروها و کمک های مردمی برای مقابله به عراق و ساماندهی نیروها و انجام عملیات های مختلف مثل حصر آبادان، ثامن الائمه، بیت المقدس، فتح المبین و . . . تقریبا تار و پود عراق را از هم گسیخت .
اگر به شرایط قبل از آغاز جنگ تحمیلی نگاه کنیم، همانطور که شما اشاره کردید، دشمنان از این که انقلاب اسلامی در ایران به پیروزی رسید، نگران شدند و فکر کردند که منافعشان به خطر افتاده و با این تصور که ایران را ظرف مدت زمان کوتاهی به تصرف درخواهند آورد، به ایران حمله کردند . اما به طور مشخص دشمنان بر اساس چه زمینه ای جنگ را بر ما تحمیل کردند؟
اشاره کردم که پیروزی انقلاب اسلامی ما برای خیلی از کشورها ناگوار بود و مطابق اهداف آن ها نبود . وقتی انقلاب اسلامی پیروز شد و مردم ایران خواستند روی پای خودشان بایستند، همه خارجی ها را کنار زدند و همچنین پیام های متوالی حضرت امام (ره) مبنی بر این که ایران می خواهد روی پای خودش بایستد، این ها برای استکبار جهانی خیلی سخت و غیرقابل قبول بود و برای این که ایران را همچون گذشته، با همان اهداف قبلی خودشان، دنبال خودشان بکشند، جنگ را به ما تحمیل کردند .
از نظر شما عامل پیروزی ایران در جنگ تحمیلی چه بود؟
عوامل پیروزی چند چیز بود و به یک موضوع اختصاص نداشت . اولین موضوع و عامل پیروزی، همت عجیب مردم بود واقعا مردم سنگ تمام گذاشتند و در تمام صحنه های جنگ، پشت جبهه ها و در شهرها و . . . به کمک مسئولان شتافتند .
عامل مهم دیگر، رهبری و فرماندهی حضرت امام خمینی (ره) بود . خط و دید قاطع و نگاه به آینده نظام از سوی امام (ره) و هدایت مردم، باعث پیروزی ما در جنگ شد . حضرت امام دیدگاه خاص خودش را از همان ابتدا در بحث جنگ مطرح کردند و مردم هم پشت سر امام خوب ایستادند . استقامت و از خودگذشتگی بی نظیر نیروهای مسلح هم عامل سوم در پیروزی ما بود .
در رهبری و فرماندهی جنگ، استراتژی ما چه بود؟
ما بحث تجاوز به عراق را نداشتیم، بحث ما دفاع از کشور بود .
یعنی استراتژی ما دفاعی بود؟
دقیقا .
آیا از استراتژی های دیگری، مثل سیاسی یا اقتصادی هم بهره بردیم؟
ما برای دفاع از خودمان سیاست دفاع را انتخاب کردیم . بنابراین برای عملیاتی کردن این سیاست و استراتژی، از راه های نظامی بهره بردیم . بحث ما بحث نظامی و دفاعی بود و جلوی دشمن ایستادیم; اما استراتژی سیاسی در زمان قطعنامه مطرح شد .
شما به حمایت های کشورهای غربی از عراق اشاره کردید . این کمک ها و حمایت ها با چه هدفی و بیش تر از سوی کدام کشورها و چگونه بود؟
کشورهای دیگر، چون خودشان عراق را ترغیب به حمله به ایران کردند، وقتی دیدند نظام نوپای ایران و نیروهایش به پیروزی های بزرگی دست پیدا می کنند، به عراق کمک های خود را روانه کردند . به جز کمک های سیاسی و حمایت های معنوی، می توان به در اختیار گذاشتن تانک های T72 و هواپیمای پیشرفته روسی، جزیره بومیان کویت، میراژهای فرانسه، موشک های اسکات شوروی سابق، هواپیمای آواکس امریکایی، مواد شیمیایی و تجهیزات شیمیایی از سوی آلمان و کمک های مادی و پول های کشورهای عربی به عراق اشاره کرد .
جنگ تحمیلی، دارای درس ها وآموزه های زیادی بود . جنگ تحمیلی برای ما چه درسی را به دنبال آورد؟
جنگ تحمیلی درس بسیار بزرگی برای نیروهای ما داشت . به قول فرمایش حضرت امام (ره) جنگ یک دانشگاه برای ما بود . ما در این جنگ نیروی نظامی خودمان را بازسازی کردیم; سلاح های جدید ساختیم; به تاکتیک ها و روش های جنگی تازه ای پی بردیم . در جنگ پای کارآمدن نیروها و مردم و فرماندهی کل قوا را دیدم واقعا احساس کردیم که چه مردم قانع و متعصبی داریم که از کشورشان چگونه دفاع می کنند . قانع بودن ملت، بعد ایمانی مردم و پشتیبانی مردم را به طور کامل احساس کردیم و این برای ما خیلی درس بود . ضمن این که اکنون از همان دستاوردهای جنگ استفاده می کنیم .
این جنگ برای عراق چه درس عبرتی داشت؟
عراق فهمید که دیگر نمی تواند به سادگی به هر کشوری تجاوز بکند . این درس بسیار بزرگ جنگ برای عراق بود و برایش قابل باور نبود که پس از 8 سال جنگ، نتواند دستاوردی داشته باشد . هرچند که باز به کویت حمله کرد، اما فکر نمی کرد که ایران 8 سال تحمل کند . به همین خاطر به کویت حمله کرد که آن وجهه خراب خود را بازسازی کند .
مهم ترین پیام هشت سال دفاع مقدس برای دشمنان انقلاب چه بوده است؟
هشت سال دفاع مقدس به دنیا تفهیم کرد که تجاوز به ایران، پشیمانی در پی دارد . به این معنا که اگر کسی قصدتعرض به ایران اسلامی را داشته باشد، مطمئن باشد که سالم برنمی گردد و ضربه هولناکی خواهد خورد .
هشت سال دفاع مقدس چنان پیام قاطع، پرصلابت و محکمی داشت که هیچ فرد یا کشوری امروز نمی تواند برای خیانت یا حمله به ایران برنامه ریزی کند .
تاثیر هشت سال مقاومت ملت ایران در برابر متجاوزان در منطقه چه بود؟
بزرگ ترین دستاورد در منطقه این بود که هر کشور یک وحدت منسجم و رهبر قدرتمند داشته باشد، می تواند روی پایش بایستد، این باور تابه حال در کشورهای خاورمیانه نبود و ایران اسلامی با این استقامت و با این تلاش و پیروزی این باور را در کشورهای عربی به وجود آورد که اگر رهبر و وحدت ملی خوبی داشته باشیم، می توان از استقلال، تمامیت ارضی خود، دفاع و با حمله دشمنان و متجاوزان برخورد کرد.
نویسنده : گفت و گو از: امید حاتمی
مجله پگاه حوزه ششم مهر 1381، شماره 68
