مجتبی جوادی 1 سید مجتبی امامی 2
1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.
2 استادیار، گروه مدیریت دولتی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.
10.22059/JIPA.2021.317790.2893
چکیده
هدف: جهت‌دهی به پژوهش و تغییر رویکرد، مسئله و موضوع آن، غایتی است که مجموعه وسیعی از کنشگران دولتی و غیردولتی، اعم از بخش صنعت، خصوصی و گروه‌های اجتماعی در پی آن هستند؛ اما این جهت‌دهی و به تعبیر دقیق‌تر، حکمرانی پژوهش چگونه امکان‌پذیر است؟ مقاله حاضر برای پاسخ به این سؤال و سؤال‌های مشابه آن اجرا شده است.
روش: مقاله حاضر از نوع مروری است و پژوهشگران بر اساس انواع 16گانه مرور ادبیات، شیوه مرور روایتی را در پیش گرفته‌اند. بدین منظور، مبتنی بر دانش قبلی و جست‌وجوها ادبیات موجود در عرصه حکمرانی پژوهش، تحلیل و در سه دسته ماهیت، گستره و ابزارهای حکمرانی پژوهش طبقه‌بندی شد.
یافته‌ها: مبتنی بر شبکه مضامین و تحلیل‌های حاصل از ادبیات، جوهره حکمرانی و پس از آن حکمرانی پژوهش، به‌عنوان «ساخت و اعمال اقتدار روی کنشگران وابسته متقابل» تبیین شد. بر اساس بینش به‌دست‌آمده، گستره ادبیات موجود در عرصه حکمرانی پژوهش، در دو بخش رویکردهای کلان و خُرد طبقه‌بندی شد. ویژگی‌های منحصربه‌فرد عالم پژوهش (به‌ویژه نقش برجسته سطح خرد، یعنی پژوهشگران در نظام علم) خردمایه نقد دو رویکرد شد که به تلفیق رویکردها و ارائه جعبه ابزار حکمرانی پژوهش انجامید.
نتیجه‌گیری: مبتنی بر جوهره حکمرانی و تلفیق رویکردها و با توجه به ویژگی منحصربه‌فرد نظام علم، جعبه ابزار حکمرانی پژوهش برای تغییر موقعیت تصمیم‌گیری پژوهشگران یا تفسیر ایشان از آن موقعیت‌ها، مشتمل بر 4 سبک ارائه شد که عبارت است از: وادار کردن پژوهشگران، تجهیز کردن (یا نکردن) پژوهشگران، تشویق پژوهشگران و پیشنهاد بازتفسیر موقعیت برای پژوهشگران. در راستای فهم و به‌کارگیری دقیق این ابزارها، واسطه‌گری ویژگی‌های معرفتی حوزه‌ها/رشته‌های مختلف در این اثرگذاری و همچنین، واکنش‌های ممکن پژوهشگران به این ابزارها نیز بررسی شد.
