حسن بوسَلیکی
معنویت‌گرایی سابقه‌ای به درازای تاریخ بشر دارد. فرارَوی از عالم ماده و توجه به ماورا، با وجود هیمنۀ مدرنیسم در سدۀ اخیر، هرگز خاموش نشده و با فراز و فرود ادامه داشته است. امروزه ژانر ماورایی، از ژانرهای پرطرفدار سینمای جهان است. در سال‌های اخیر، امر معنوی در سریال‌های رسانۀ ملی نیز بازتاب ویژه‌ای داشته است. امر معنوی گاهی موضوع اصلی یک سریال بوده و گاه در ضمن ژانرهای دیگر بازنمایی شده است. شیوۀ بازنمایی معنویت در رسانۀ ملی می‌تواند زمینه‌ساز رویآوری مردم به عرفان‌های نوظهور باشد. با تحلیل مضمون سریال‌های رسانۀ ملی و با نگاه آسیب‌شناختی می‌توان به عناصری دست یافت که می‌توانند زمینه‌ساز گرایش به معنویت‌های نوظهور باشند؛ عناصری از این قبیل: پوشش ندادن تنوع الگوی زیست معنوی در رویکرد اسلامی؛ محسوس‌کردن امور ماورایی (مرگ، برزخ، روح و… )؛ ارائۀ تصویر ضعیف و ناواقعی از معنویت‌های نوظهور (برخورد سطحی)؛ آمیخته‌کردن جریان‌های معنویت با انحرافات اخلاقی؛ حسی و شهودی‌کردن تشخیص‌ها به‌جای عقلانی و مستندکردن آنها (انفسی‌گرایی)؛ شخصی‌کردن تشخیص امور معنوی (مرجعیت‌گریزی)؛ بازنمایی نشدن مؤلفه‌های اصیل عرفان اسلامی، مانند مشارطه، مراقبه و محسابه و تربیت تحت سرپرستی یک استاد؛ ارائۀ تصویر قدیس‌مآب از چهره‌های معنوی (فاصلۀ زیاد با زندگی عادی مردم). هر کدام از این عناصر می‌توانند به نحوی گرایش عامۀ مردم به جریان‌های غیراصیل مدعی معنویت را فراهم می‌کنند.
